Nog niet zo lang geleden viel op de kwaliteit ervan heel wat aan te merken, maar tegenwoordig valt Nederlandse wijn steeds vaker complimenten in plaats van kritiek ten deel. Onze vaderlandse wijnbouw is de kinderschoenen ontgroeid.
Ik herinner me een wandeling langs wijngaarden en gelegenheidskraampjes met proefflessen in Zuid-Limburg in 2006, tijdens een van de eerste open dagen van Nederlandse wijnbouwers. Het was gezellig, het landschap was prachtig, maar van de wijnen was niemand onder de indruk. Te zoet, te schraal, te veel hout of gewoon ‘raar’. Dat is tegenwoordig wel anders. De sector is de kinderschoenen ontgroeid.
Tijdens een perspreview in augustus 2018 van een nieuw Limburgs (wijn)toeristisch initiatief maakte ik samen met andere journalisten een excursie per touringcar langs wijnhuizen en wijngaarden in Nederlands- en Belgisch-Limburg. Niet toevallig erkende de EU in dezelfde periode de eerste Beschermde Oorsprongsbenamingen (BOB, vergelijkbaar met bijvoorbeeld AOC, het Franse Appellation d’Origine Contrôlée AOC) voor wijn uit het Mergelland, Vijlen en de Maasvallei.
Inmiddels zijn er ook BOB’s voor Olden in Gelderland, Ambt-Delden in Overijssel en sinds juli vorig jaar de nieuwste, BOB Achterhoek-Winterswijk. De experimenteerfase is voorbij, de wijngaardeniers (mooi Nederlands woord voor wijnboer) hebben zich het wijn maken eigen gemaakt. Na jarenlang stoeien heeft hobbyisme plaats gemaakt voor zelfvertrouwen en ambities. Op allerlei manieren is te merken dat de belangstelling voor wijn uit eigen land hierdoor toeneemt. Er verschijnen artikelen in kranten, wijnreisbureautjes worden opgericht, wijnwandelgidsen uitgegeven en eind vorig jaar openden voor het eerst twee in Nederlandse wijn gespecialiseerde winkels.
Zelfs Ameland
Er is, naast een steeds betere prijs-kwaliteitsverhouding, nóg een reden voor de groeiende interesse voor wijn van eigen bodem: COVID-19. Door de reisbeperkingen en de sluiting van restaurants en wijnbars zijn sommeliers en andere wijnkenners en -liefhebbers zich meer in Nederlandse wijn gaan verdiepen. “Er is meer bereidheid om lokale producten te kopen”, vertelt Jan-Jaap Altenburg, sommelier van restaurant Maeve in Utrecht. Op het moment van schrijven houdt hij zich bezig met Stay@Home Proefboxen en podcasts over wijn, en is hij betrokken bij de selectie van de wijnen van wijnwinkel bob in Amsterdam.
Ons land telt inmiddels ongeveer 135 commerciële wijnbedrijven, met bij elkaar zo’n 250 hectare aan wijngaarden. Daarvan nemen 25 wijnhuizen 150 hectare voor hun rekening; de overige zijn heel kleinschalig. In elke provincie is wel een wijnbouwer actief, tot op Texel en Ameland aan toe. Bij elkaar worden in ons land jaarlijks ruim één miljoen flessen wijn gevuld. Naast de grotere, ervaren en goed toegeruste wijnhuizen – zoals Apostelhoeve (10 hectare) en St. Martinus (28 hectare) in Zuid-Limburg, De Kleine Schorre (10 hectare) in Zeeland en De Colonjes (13 hectare) in Gelderland – zijn er tal van kleine wijnbouwers die vooral de aandacht trekken door een eigenwijze filosofie en bijzondere projecten.
Bijvoorbeeld MinZeven (het getal zeven staat voor het aantal meters onder de zeespiegel), met een wijngaard van een halve hectare bij Lelystad. Hier wordt onder de naam Bruut & Bruizend klassieke, droge mousserende wijn gemaakt. De wijngaard is gelieerd aan een door de Europese Unie en de provincie gesubsidieerd onderzoeksproject naar natuurlijke wijngisten van het Duitse Weincampus in Neustadt. De eerste productie Flevolandse ‘champagne’ ging vorig jaar in de verkoop. En in oktober van dit jaar gaat een lichting gerijpte bubbelwijn in de vorm van 777 flessen de markt op voor vijftig euro per stuk.
Wild plan
Een ander opvallend bedrijf is het drie hectare grote Domein Aldenborgh in het Zuid-Limburgse Eys, dat zich presenteert op de internationale natuurwijnbeurzen van Raw Wine. Het streven naar een zo natuurlijk mogelijk groei- en productieproces krijgt bij Aldenborgh vorm in een verrassend project: in een boomgaard worden tweeduizend Turkse hazelaars gebruikt om de druivenplant te geleiden op een manier die past bij zijn aard. De druivenwingerd is immers van oorsprong een klimplant.
Wijngaardenier Peter Pelzer van Aldenborgh omschrijft het als volgt: “Onze missie is terug naar de smaak van het woud, waar de druif als liaan vandaan komt.” Een wild plan, letterlijk. Wat het resultaat ook wordt, het is op voorhand al spannender dan de zoveelste gestileerde celebrity rosé van een Amerikaans acteursechtpaar.
De kleine, eigenwijze wijnbedrijfjes mogen in economische opzicht een bescheiden rol spelen, ze inspireren andere wijnmakers en prikkelen de nieuwsgierigheid van sommeliers, avontuurlijke restaurateurs, wijnhandelaren en wijnliefhebbers in binnen- en buitenland. Uiteindelijk komt dit ten goede aan de Nederlandse wijnbouw als volwaardige bedrijfstak.
___
Extra duurzaam
Nederlandse wijn wordt als duurzaam lokaal product zelden als zodanig benoemd, ook al vormt wijnbouw in ons land de landbouwsector met het hoogste percentage bioboeren. Twaalf jaar geleden was dit al 20%, tegen destijds 3% in Frankrijk, waar dit aandeel inmiddels is toegenomen tot 12%. Onze duurzaamheid ‘overtreft’ daarnaast die van biowijnboeren in de klassieke wijnlanden. Volgens Europese wetgeving is namelijk ook in biologische wijngaarden kopersulfaat toegestaan (en volop in gebruik), omdat dit de enige remedie is tegen schimmels bij klassieke druivenrassen als pinot en riesling. Koper is als zwaar metaal schadelijk voor het microbiologisch leven in de bodem. Bovendien breekt het niet of nauwelijks af, zodat het zich ophoopt in de grond. Veel Nederlandse biowijnboeren hebben eenvoudig geen kopersulfaat nodig, omdat veruit de meeste druivenrassen in ons land resistent zijn tegen schimmels.
Vineuze adressen
Wijnwinkel bob (Amsterdam): bobwijn.nl
Wijnwinkel Nederlandse Streekwijnen (Santpoort-Zuid): nederlandsestreekwijnen.nl
Wijnproefgroep Nederlandse wijnen: godutch.wine
Alle Nederlandse wijngaarden: wijnenwijngaard.nl
Wijntours in Limburg: vinteur.nl
Wijnroutes, excursies, overnachtingen: wijntoerismenederland.nl
Gids De mooiste wijnwandelingen in Nederland (€ 16,95): gegarandeerdonregelmatig.nl
Dit artikel verscheen in juni 2021 in magazine Arts & Auto