Op wijnreis naar de Pfalz met het Duits Wijninstituut. We bezoeken VDP-wijnhuizen, leden van de groep Wine Changes en twee coöperaties. Het thema van de reis had de bodem, het terroir kunnen zijn. Buntsandstein, Muschelkalk, Schiefer, Löss-Lehm, Mergel, Rotliegendes. En wijngaarden met namen als Kalkofen, Pechstein, Steinberg, Kieselberg.
Markus Spindler, Kathrin Otte en Martin Braun zijn drie van de twaalf leden van Wine Changes, een groep van 12 jonge wijnmakers in de regio Deidesheim die niet in de pas wil lopen met de richtlijnen van het Verband Deutscher Prädikatsweingüter (VDP). Ze hebben respect voor de verdiensten van deze wijnbouwersvereniging, maar willen de vrijheid hebben om het anders te doen, om te experimenteren en te vernieuwen. Dit betreft zowel de stijl van de wijn als de presentatie van zichzelf, de regio en de wijnen. ‘Gezamenlijk voor een frisse wind in onze regio zorgen’, staat te lezen op de website.
Braun
Dit komt bij Wein & Sektgut Braun (Meckelheim) onder andere tot uiting in het in ere houden van de bijna uitgestorven lokale blauwe druif gänsfüsser. Er zit ook een eigenwijze blend van cabernet dorsa, cabernet sauvignon en st. laurent in het assortiment. We proeven aan tafel de Meckenheimer Neuberg Chardonnay 2018. Kruidig en krachtig, met een miniem aandeel (5%) op hout gerijpte wijn.
Spindler
Spindler 3 Trauben van Weingut Heinrich Spindler (familiebedrijf in Forst sinds 1620) is een ongebruikelijke blend van sauvignon, riesling en weissburgunder. Ook een type wijn dat je niet snel bij de VDP-wijnboeren zal tegenkomen. Fris, soepel, toegankelijk, klein zoetje. Prima Gutswein.
Tijdens het diner in de weelderig met bomen en planten begroeide tuin van Spindler Gutsausschank (‘Pfälzer Gastlichkeit seit 1933’) komen rieslings van Spindler in het glas, afkomstig van 20 ha ecologische percelen in alle Grosslagen van Forst: Pechstein, Jesuitengarten, Kirchenstück, Freundstück en Ungeheuer. Meer dan genoeg aanleiding om je aan te sluiten bij het VDP, maar daar kiest Markus dus niet voor.
We proeven de Ortswein Forster Riesling 2019, gevolgd door de Spindler Pechstein 2019 (Grosse Lage, heeft nog flesrijping nodig, denk ik) en de mooiste: Spindler Ungeheuer 2018 (Grosse Lage). Pittig kruidig met kracht en lengte, kwiek en energiek dankzij de minerale tonen die de relatief lage zuurgraad van dit oogstjaar ondersteunen.
Mehling
Kathrin Otte heeft sinds 2014 de leiding over Weingut Mehling (1922). Mehling heeft 10 ha biologisch bewerkte wijngaarden in Deidesheim en Forst, waaronder percelen in diverse Erste Lagen en in de Grosslagen Kalkofen en Ungeheuer. Meer dan 80% procent van de aanplant is riesling.
Kathrin is een voorstander van minimale interventie, met soms verrassende wendingen als gevolg. Neem de Forster Musenhang Riesling 2018 (Erste Lage), een Riesling die – ongebruikelijk – malolactische gisting onderging. “Als de wijn dat wil, laat het dan maar gebeuren”, zegt ze. Eerder al was bij deze wijn de spontane vergisting stilgevallen, waarna Kathrin geduldig wacht tot het vanzelf weer op gang komt. Een salmiakdroptoontje geeft de wijn een natuurwijntrekje en hij is wat vettiger en romiger dan de andere Rieslings. Extract en ziltige mineraliteit helpen de wijn zijn moeilijke jeugd te vergeten. De VDP zou het waarschijnlijk afkeuren, toch is het een mooie wijn, met een eigen(wijze) schoonheid en persoonlijkheid, en 100% rieslingkarakter.
Veel wijnen van Mehling hebben de eigenzinnige spanning van de individualiteit. We proeven sekt van riesling, de basiscuveé Herr Mehling Riesling 2019 (Gutswein), Deidesheimer Leinhöhle Riesling 2019 (Erste Lage), Deidesheimer Paradiesgarten Riesling 2018 (Erste Lage), Forster Ungeheuer Riesling 2018 en Deidesheimer Kalkofen Riesling 2018 (Grosse Lage). Goed gevulde, smaakrijke wijnen zijn het.
Winzergenossenschaften
Hoe groot de rol is van de samenstelling van de bodem in de Pfalz, wordt duidelijk als je de geclassificeerde wijnen vergelijkt met de coöperatiewijnen. We bezoeken Ruppertsberger Weinkeller Hoheburg (in Ruppertsberg dus) en Weingut Lergenmüller/Weingut Sankt Anna in Burrweiler/Hainfeld. Grote wijnbedrijven met elk hun eigen benadering. In Ruppertsberg overheerst naar mijn gevoel de klassiek Duitse, waar mogelijk op herkomst gerichte benadering. Twintig kilometer zuidelijker in Hainfeld is de stijl internationaler, met expressievere wijnen en vormgeving.
Coöperatiewijn maken is een kunst apart. Het is wijn, meest Gutswein, waarbij de toegankelijkheid en de prijs-kwaliteit de boventoon voeren. De kunst is om aan de vraag en de smaakverwachtingen te voldoen van een breed publiek op zowel de thuismarkt als de diverse exportmarkten, in meerdere prijscategorieën. Ga d’r maar aanstaan.
Ruppertsberger Weinkeller Hoheburg
Ruppertsberger Weinkeller Hoheburg is een fusie sinds 1968 van twee in het begin van de 20e eeuw opgerichte coöperaties, die met in totaal 400 ha wijngaarden een jaarlijkse productie draait van 5,5 miljoen flessen, vooral riesling (45%) en 30% burgundersoorten (weisser,- grauer- en spätburgunder). De export stijgt, evenals de online verkoop.
Noord-Europese landen verschillen niet veel in smaak, volgens directeur Gerhard Brauer. Dat de Riesling Imperial 2019 een verkoopsucces is in Zweden, verbaast me dan ook niet. Ook de houtvrije Pinot Noir Imperial 2019 zou goed verkoopbaar zijn op de Nederlandse markt. Prettig, toegankelijk, zacht, niet te uitgesproken, met een lekker mondgevoel en goede balans. Alleen de Cuvée Organic Imperial 2019, een bonte blend van chardonnay, pinot gris, riesling, pinot blanc en scheurebe, valt wat mij betreft uit de toon in deze lijn – slapjes, te dun.
De meest klassieke wijn, Ruppertsberger Hofstück Riesling 2019, is mijn favoriet. Licht en zacht, lieflijk, eerlijk, elegant en speels, een heerlijk ouderwetse halfdroge 100% Duitse specialiteit.
Weingut Lergenmüller
Lergenmüller (sinds 1538) maakt diverse wijnmerken in de coöperatieve wijnmakerij in Hainfeld. Een goed verkopende wijn van Lergenmüller bij de supermarktketen Jumbo is Sankt Anna Riesling Pur Mineral, waarin op een prettige manier bijtend krachtig zuur wordt getemd door restsuiker. De 2019 Muschelkalk Weisser Burgunder 2019 doet me in stijl sterk aan deze Jumbo-wijn denken. Bij veel andere wijnen (sauvignon blanc, chardonnay, grauer en weisser burgunder) is het resultaat van de combinatie van scherp zuur en het restzoetje mij te ruw.
Rode wijn van merlot en een blend van cabernet en tempranillo zijn redelijk zwaar en zoet door/met 14,5% alcohol. Angiolino Spätburgunder 2018 bevalt me het beste, ondanks het hoge alcoholpercentage. Ook de eenmalig geproduceerde wijn Black OX 2018 van aan de wijnstok gedroogde cabernet sauvignon, dornfelder en tempranillo is een geslaagd, Amarone-achtig experiment.
Weingut Sankt Annaberg
Terroirwijn wordt nog maar enkele jaren gemaakt door de jongste generatie in de persoon van Victoria Lergenmüller, die sinds 2014 het familiebezit Weingut Sankt Annaberg in Burrweiler onder handen heeft. Vijftien ha groot, waarvan 7 hectare geclassificeerde wijngaarden op bodems van zandsteen, kalk en leisteen. Het is met 355 meter het hoogst gelegen wijngoed in de Pfalz, vlakbij de Sankt Annakapel, die élke dinsdag (!) wordt bezocht door zo’n 2.000 bedevaartgangers. Terrassenlage Riesling 2019, 355 NN Riesling feinherb 2019, Gleisweiler Hölle Riesling 2019 en Burrweiler Schäwer 2018 zijn prachtige gestructureerde Grosse Lage-wijnen, met kracht, verfijning en elegantie.
Hanewald-Schwerdt
De neven Thomas Hanewald en Stephan Schwerdt bewerken 26 ha wijngaarden op diverse locaties in het noordelijke deel van de Pfalz tussen Weisenheim am Berg en Ruppertsberg. De wijnmakerij zelf is gevestigd in Leistadt. Geclassificeerde wijngaarden zijn Herrenmorgen, Steinberg, Leinhöhle, Paradiesgarten, Reiterpfad en Kalkofen (in Leistadt, niet te verwarren met Kalkofen in Deidesheim – zie Mehling).
In het koelere noorden bij Leistadt wordt een week later geoogst dan in Bad Dürkheim, ook al is dat maar 4 km zuidelijker. De grondsoort speelt ook een rol. Die is rotsachtig met kalksteen in Leistadt, voornamelijk zandsteen bij Bad Dürkheim.
De spontaan vergiste rieslings zijn prima in elke prijsklasse, goed gevuld en rond, gedragen door kruidig-strakke zuren. De Ortsweinen Kalkriff Riesling 2019 en Buntsandstein Riesling 2019 hebben een uitstekende prijskwaliteit. De Lagenweinen Leinhöhle Riesling Réserve 30 2017 (opvallende noot bij de beschrijving: ‘evil long ferment, close to 12 months’) en Herrenmorgen Riesling 2016 zijn voller, gerijpter en romiger, maar nergens moeilijker.
Geïnspireerd door zijn ervaringen in Nieuw-Zeeland heeft Stephan 7 nieuwe klonen van pinot noir aangeplant. De Herzfeld Spätburgunder 2018 (GG, 18 maanden rijping op 50% nieuw hout) is elegant en fluweelzacht, terwijl de 2 jaar opvoeding op 100% nieuw hout bij de Kalkofen Spätburgunder 2014 (GG) me stoort. Heel fraai voor een Gutswein is de multiregionale blend Spätburgunder 2018; bos & herfst, pittig kruidig & fris fruitig, licht & easy, met spanning & balans.
De Cabernet Franc 2017, een van de nieuwste projecten, is verrassend mooi. Knapperig fris en sappig, perfecte mix van fruit en aardsheid, niveau goede Loire. Zweihänder 2014, een blend van cabernet sauvignon en merlot, is mij te internationaal. Die zwoelheid (mede door 100% nieuw hout) vind ik niet passen bij Duitsland. Veel leuker is de curiositeit Monkey Morio 2019, gemaakt van de uit de gratie geraakte druif morio-muskat, een kruising die vroeger werd gebruikt in Liebfraumilch. Nu niet direct gaan kokhalzen, want deze varietal-wijn is ontzettend leuk; speels en licht, frivool fris en vrolijk floraal.
Knipser
De Pfalz telt 25 VDP-wijnhuizen. We bezoeken er vier: A. Christmann, Ökonomierat Rebholz, Knipser en Kranz.
Weingut Knipser (Laumersheim) behoort met 75 ha (volgens de website, in mijn notities staat 90 ha) tot de grotere VDP-wijnhuizen. Naast riesling, spätburgunder en andere burgundersoorten teelt Knipser ook onder meer sauvignon, chardonnay, syrah, merlot, cabernet en lemberger (blaufränkisch). Uitzonderlijk is de druif gelber orleans die 30 jaar geleden, toen de druif als verdwenen werd beschouwd, mede dankzij Knipser nieuw leven is ingeblazen.
In vergelijking met andere VDP-wijnhuizen valt mij de toegankelijkheid op, ook bij de Grosse Gewächse. Drinkbaarheid is belangrijk, bevestigt Volker Knipser. Mijn punten gaan naar Weissburgunder Kirschgarten GG 2018, Riesling Halbstück 2014, Riesling Steinbuckel GG 2018, Blauer Spätburgunder 2016, Spätburgunder Kalkmergel 2015 en Spätburgunder Im Grossen Garten GG 2015.
Christmann
Bij Weingut Christmann (Gimmeldingen, 22 ha) treffen we vader en dochter Steffen en Sophie Christmann midden in de zojuist begonnen eerste oogst van riesling voor een nieuw project in samenwerking met Mathieu Kauffmann, de voormalige keldermeester van Weingut Reichsrat von Buhl. Van de buurman die zijn bedrijf ging sluiten nam Christmann 12 ha biodynamische bewerkte wijngaarden met riesling over, met het voornemen een deel zelf te exploiteren en een ander deel te verhuren aan Von Buhl. Toen bleek dat Kauffmann ontslag had genomen bij Von Buhl ontstond het idee om samen sekt te maken.
De zeer geslaagde sekt van Von Buhl (ongeveer op markt sinds 2016) ken ik van de wijninkoopgroep Les Généreux. Het is geen typische sekt, eerder een klassieke droge crémant. In Duitsland viel dit niet overal in goede aarde omdat de wijn geen specifiek rieslingkarakter heeft. Kauffmann, van oorsprong Elzasser, werkte overigens jaren voor Bollinger Champagne. We zijn zeer benieuwd naar het resultaat van Sektgut Christmann & Kauffmann!
Tussen de minikratjes met druiven, de draaiende pers en opgewonden wespen proeven we de mooie stille wijnen van Christmann. Mijn lievelingen: Königsbach Riesling 2019 (Erste Lage), Gimmeldingen Kapellenberg Riesling 2019 (Erste Lage) en Gimmeldingen Spätburgunder 2017 (Ortswein).
Kranz
Meer dan aangenaam is ook de kennismaking met Weingut Kranz (Ilbesheim, 20 ha). Einzellage Ilbesheimer Kalmit (GG) bevindt zich op de Kleine Kalmit (zie openingsfoto), een van de mooiste uitzichtpunten langs de Deutsche Weinstrasse zoals de toeristische wijnroute van de Pfalz heet.
Bij Boris Kranz maken we kennis met een reeks wijnen van wijnmakers in Ilbesheim en omgeving. Weingut Kranz steekt naar mijn idee met kop en schouders uit boven de alleszins acceptabele wijnen van Pfirmann, Leiner, Ackermann en Katrin Wind met zijn ronde en elegante Ilbesheimer Kalmit Riesling 2012 (GG), de even pittig frisse als romig zachte Kalmit Weisser Burgunder (GG) en een fraaie houtgerijpte, kwiek kruidige, subtiel vettige maar vooral strak frisse Arzheim Chardonnay RF 2019 (Ortswein).
Alleen zijn VDP-collega Siegrist (15 ha) – die zo ongeveer zijn buurman is – haalt met zijn pinot noirs hetzelfde hoge niveau.
Ökonomierat Rebholz
De toekomst van Weingut Ökonomierat Rebholz (25 ha, biodynamisch) is in goede handen, getuige de gepassioneerde en zelfverzekerde presentatie van Valentin, die samen met zijn tweelingbroer Hans klaar is voor een vierde generatie Rebholz-wijn. Wat een goeie gozer, wat een fantastisch terroir, wat een geweldige wijnen.
De GG’s zijn Mandelberg, beplant met uitsluitend weissburgunder, Im Sonnenschein, Ganz Horn en Kastanienbusch, de meest steile en stenige wijngaard van de Pfalz en de enige met Rotliegendes in de bodem, leisteen van vulkanische oorsprong.
We proeven onder andere drie Ortsweinen van het laatste oogstjaar, Riesling vom Buntsandstein 2019, Riesling vom Rotliegenden 2019 en Riesling vom Muschelkalk 2019. Een fraaie demonstratie van terroir. Alledrie hebben minimaal restsuiker. De eerste is ziltig, ingetogen, verfijnd. De tweede is krachtig, met diepgang en het meeste mondgevoel, de beste van de drie voor mij. De derde is de fruitigste en zachtste, mede door de jonge leeftijd van de planten.
Valentin toont de stenen uit de diverse wijngaarden – zandsteen, leisteen, kalksteen. Hij pakt van elk twee stenen die in een vitrage in de proefruimte liggen, tikt ze tegen elkaar en zegt: ‘Zoals het klinkt, zo smaakt de wijn’.
De riesling GG’s – we proeven diverse jaargangen – Ganz Horn, Im Sonnenschein en Kastanienbusch zijn geweldig mooi. Ook Spätburgunder R Im Sonnenschein (2015 en 2017) is prachtig, vooral de 2015.
Rebholz heeft mijn aanbeveling niet nodig. Het wijnhuis houdt de reputatie al vele jaren hoog. Ik kan nu uit eigen ervaring bevestigen dat dit wijnhuis tot de top van de Pfalz behoort.