Verbluffend mooie wijn van de Azoren

Ommuurde wijngaarden op het eiland Pico, op de achtergrond de vulkaan

De mooiste verrassing op de jaarlijkse wijnbeurs ViniPax in de stad Beja in Alentejo, Portugal was de aanwezigheid van de Comissão Vitivinícola Regional dos Açores. We maakten kennis met de witte wijn van de Portugese eilandengroep de Azoren. Ik werd er stil van.

De eilandengroep Azoren bevindt zich op zo’n 1.600 kilometer ten westen van Portugal, waarvan het een autonoom onderdeel uitmaakt. De vulkaan Ponta do Pico op het eiland Pico waar de meeste wijn wordt gemaakt, is met 2.100 meter het hoogste punt van de republiek Portugal.

Het is een hele klus om de wijnplanten te laten wortelen in de kieren en barsten in de vulkanische bodem. Tevens moeten ze door muurtjes van opgestapelde stenen worden beschermd tegen de zeewind. De stenen van basalt die daarvoor worden gebruikt, zijn in de loop der eeuwen uit de grond gehouwen om überhaupt de mogelijkheid van het telen van eetbare producten op de eilanden mogelijk te maken. Het bijzondere landschap dat dit heeft opgeleverd staat sinds 2004 op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

Wijn op de Azoren bestaat al eeuwen. Een document uit 1702 maakt melding van 34.100 pipas (houten vaten van 240 liter wijn) – ruim 800.000 liter wijn – van de eilanden Santa Maria, São Miguel, Terceira, Graciosa, São Jorge en Pico.

Halverwege de 19e eeuw maakten de uit Amerika overgewaaide schimmel meeldauw en de alles vernietigende druifluis phylloxera daar korte metten mee. Pas in de jaren vijftig van de vorige eeuw keerde de commerciële wijnbouw terug op de eilanden.

Op dit moment tellen de Azoren zo’n 1.000 hectare gecertificeerde wijngaarden, waar ruim twintig wijnbedrijven actief zijn. Om een beeld te schetsen van de ontwikkelingen: CVIP, de grootste coöperatie op Ilha do Pico dateert van 1950, Adega & Cooperativa da Ilha Graciosa bestaat sinds 1962, de wijnbouwersvereniging Curral Atlantis is 22 jaar geleden opgericht en de Azores Wine Company is 5 jaar jong.

Sinds 1997 zijn er vier regio’s/appellaties voor versterkte wijn en voor stille wijn; DOP Pico (712 ha), DOP Biscoitos (24 ha, op het eiland Terceira), DOP Graciosa (14 ha) en IGP Açores (265 ha). Dit was dit jaar (2019) goed voor bijna 300.000 liter wijn. De verwachting is dat de jaarlijkse productie zal toenemen tot zo’n 750.000 liter in 2021.

De meeste wijn is wit. Blauwe druiven gedijen niet goed op de Azoren vanwege de mist van zee die veel zonlicht tempert. Alle wijngaarden op Pico bevinden zich bovendien op een smalle strook aan de kust, aangezien de rest van het eiland vanwege de vulkaan Ponta de Pico niet geschikt is voor landbouw. Je verwacht er tropische temperaturen, maar het gemiddelde in de warmste maand augustus is 25°C. Het alcoholpercentage is dan ook 12-13%, terwijl de zuren de minerale kracht hebben van een goede Duitse Riesling.

De lokale druiven zijn arinto dos açores (op Madeira bekend als sercial – op Terceira noemen ze hem terrantez da terceira), verdelho (identiek aan die op Madeira) en terrantez do pico (dit is niet dezelfde druif als terrantez op Madeira).

Tijdens een presentatie over de wijnen van de Azoren en een begeleide proeverij met de voorzitter van de Comissão Vitivinícola Regional dos Açores Vasco Paulus proefden we 5 droge witte wijnen. Op de beurs ViniPax proefde ik er nog een aantal, waaronder ook wat rode wijn die ik hier buiten beschouwing laat.

😍 Cooperativa Vitivinícola da Ilha do Pico (CVIP), Frei Gigante 2018
Van arinto dos açores, verdelho en terrantez do pico. Hm… coöperatiewijn, hoor ik je denken. Vergeet dat. De grootste producent van het eiland Pico maakt geweldige wijn. Ik vermoed dat dit te maken heeft met de opbrengsten per ha die niet groot kunnen zijn in de hardvochtige vulkanische bodem. Dit was de eerste Azoren-wijn die ik proefde op de beurs ViniPax, waarbij ik geen notities maakte. Ik was zeer verrast. Zou álles zo mooi zijn?

😍 Pocinhobay, White 2018
Arinto dos açores, verdelho en terrantez do pico. Samen met Frei Gigante de eerste kennismaking met de witte wijnen van Ilha do Pico. Ik was verbluft.

😀 Cooperativa Vitivinícola da Ilha do Pico, Arinto dos Açores 2018
Verfijnde geur van witte bloemen en iets anijs. Zalvend zacht van smaak, droog, knapperig fris en energiek, met zoete abrikoos/perzik en grapefruit, licht ziltig.

😍 Azores Wine Company (AWC), Verdelho o Original 2018
In de geur kruidig, bloesem, spannend. Levendige, krachtige zuren, veel fruit, mooie grapefruit-bitters, veel bite, pit, smaak en energie. Mokerstrak en retespannend. Ik vond deze de allerbeste.

😍 Fortunato Garcia (=Adega Czar?), A Cerca dos Frades 2018
Van 80% terrantez do pico en 20% verdelho. Subtiele bloemkruidigheid in de geur, slank en strak in de mond met krachtige, enerverende zuren, met veel smaak en grip, fijne bitters en mineraliteit.

😀 Adega a Buraca, Cacarita Arinto dos Açores 2018
Geproefd tijdens de ViniPax-beurs, geen notities gemaakt. Iets eenvoudiger dan bovenstaande vijf wijnen van het eiland Pico, werd er evengoed meer dan blij van.

😀 Adega a Buraca, Cacarita Verdelho 2018
Idem.

😀 Sociedade Vitivinícola Curral Atlantis 2018, verdelho, arinto dos açores
Fruitiger in de geur dan de voorgaande wijnen. Ook iets zoeter, vettiger, ronder en sappiger van smaak, kortom minder strak. Toch ook mooi, met bitters, ziltigheid en een lekker drogende, minerale afdronk.

😀 Adega & Cooperativa da Ilha Graciosa, Pedras Brancas 2018
Verdelho, arinto dos açores en (1%) boal. Slank, strak, droog, mineraal en spannend. Wel iets korter en iets eenvoudiger en minder opwindend dan de wijnen van Ilha do Pico. Evengoed heel fraai.