Zonder horecavergunning mag je bedrijfsmatig geen wijn schenken. Zo simpel is het eigenlijk. De wijnwereld zou er echter heel anders uitzien als iedereen zich hieraan zou houden.
We vroegen ons af hoe het precies zit in de wijnhandel, want er blijkt veel onduidelijkheid over te bestaan. De wet is helder: zonder horecavergunning mag je geen wijn schenken, zelfs niet in een privé-setting. Duidelijk, maar werkbaar? We nemen de belangrijkste vergunningen onder de loep.
Om wijn (inclusief port en sherry) te verkopen is geen speciale vergunning nodig, voor een wijnwinkel is alleen een detailhandelsvergunning vereist. Hetzelfde geldt voor andere zwakalcoholische dranken, zoals bier. Alleen voor gedistilleerde dranken is een slijterijvergunning nodig. Dit is geregeld in de Drank- en Horecawet. De gemeente verstrekt deze vergunningen.
Wijn schenken mag in principe niet in een wijnwinkel, of in welk type winkel dan ook. Ook besloten proeverijen met een commercieel oogmerk vallen onder horeca. Vermoedelijk is zelfs het proeven van wijn bij een Nederlandse wijnboer officieel illegaal.
Wijncursussen
Hetzelfde geldt voor wijncursussen waarbij wijn wordt geproefd, ook als de cursus wordt gegeven door officieel geregistreerde wijndocenten. Idem dito voor importeurs met alleen een webshop (of zelfs dat niet) die proeverijen geven in al of niet besloten kring met het doel om zaken te doen met horeca, handel of particulieren. Het is de beste en vaak de enige manier om klanten te werven, maar het mag niet.
Doe je dit als cursusgever of importeur in een horecagelegenheid (als je er een kunt vinden die daar brood in ziet), dan is voldaan aan de verplichting van een horecavergunning. Schenken mag dan, ter plaatse wijn verkopen mag weer niet. Je kunt wel een bestelformulier meegeven, waarmee mensen thuis kunnen bestellen. Er zijn ook slimmerds die een iPad uitdelen zodat ter plekke online kan worden besteld.
Slijters (met een slijtersvergunning uiteraard) mogen hun klanten wél laten proeven, maar alleen op verzoek van de klant zelf. Ook een slijterij mag geen proeverijen houden of open wijnen op de toonbank of op een tafeltje in de winkel hebben staan.
Dit geldt overigens niet voor groothandels. Daar mag alles geproefd en verkocht worden, maar wel uitsluitend B2B, dus aan zakelijke klanten.
Proeflokaal met horecavergunning
Kun je als wijnhandelaar een horecavergunning krijgen? Dat kan, maar niet voor de winkel. De horecavergunning krijg je alleen als het winkelpand beschikt over een aparte, van de winkel gescheiden, afgesloten proeflokaal met eigen toiletten en nog zo wat vereisten. Je hebt dan een detailhandelsvergunning voor het winkelgedeelte, en een horecavergunning voor het proeflokaal.
Tevens moet in dat geval het bestemmingsplan een horecafunctie toestaan. Een detailhandel openen in een woonwijk is al niet zo eenvoudig, een horecabestemming (in dit geval type 3: café) voor een pand in een woonwijk is bijna ondenkbaar. Een bestemmingsplan kan namelijk niet meer gewijzigd worden. Dit betekent dat jouw denkbeeldige wijnwinkel met proeflokaal in theorie door een volgende eigenaar kan worden omgebouwd tot een café. Dat risico zal het gemeentebestuur niet snel nemen. Een wijnwinkel met gescheiden proeflokaal is in de praktijk dus bijna alleen mogelijk op een locatie die al een horecabestemming heeft.
Controle en handhaving
Controle op de handhaving van de Drank- en Horecawet is sinds 2013 een taak van de gemeente. Voordien werd dit gedaan door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Omdat die daarvoor geen tijd of onvoldoende personeel had, werd er in feite nauwelijks gecontroleerd. Dit heeft bij het publiek de indruk doen ontstaan dat het normaal is. Ook veel wijnwinkels gaan er vanuit dat het is toegestaan of dat het wordt gedoogd.
In de praktijk wordt inderdaad zelden gehandhaafd, zo lijkt het. Wijncursussen worden op alle mogelijke locaties gegeven, geen haan die ernaar kraait. Talloze wijnhandels houden proeverijen of hebben een tafel met open wijnen staan. Zolang er geen ordeproblemen of oneerlijke concurrentie met de horeca ontstaan, lijkt er geen dwingende reden te zijn om tegen deze onschuldige en bovendien economisch gezonde praktijken op te treden. De detailhandel heeft het immers door de e-commerce al moeilijk genoeg.
Het beleid aangaande handhaving verschilt per gemeente. Sarinah Clauwens-Leezer van importbedrijf/wijnwinkel Pandora’s Bottle in Gouda kreeg de laatste jaren problemen met de proeverijen die ze organiseerde. Sarinah: “Bij controle kun je € 1.000 boete krijgen, het dubbele als je opnieuw wordt betrapt en bij een derde overtreding kun je je zaak misschien wel sluiten.”
Het 10-jarig bestaan van de wijnhandel vierde ze met een evenementenontheffing, wat helaas geen optie is voor het organiseren van proeverijen. “Zo’n vergunning krijg je alleen bij niet-regelmatige activiteiten.”
Sarinah heeft haar hoop gevestigd op een horecavergunning voor een apart proeflokaal in het winkelpand. Naar aanleiding van het verbod op de proeverijen zocht ze de publiciteit, waarna de burgemeester het oppikte. Pandora’s Bottle kreeg een tijdelijke horecabestemming op het winkelpand, dat telkens voor 2 jaar verlengd kan worden. “We zijn ver in het traject voor de juiste horecavergunningen. Hopelijk kunnen we later dit jaar de wijnhandel runnen zoals we het altijd gedroomd hebben.”
Er zijn ongetwijfeld meer voorbeelden van gemeenten die de Drank- en Horecawet op dit punt handhaven, maar het is moeilijk om een goed beeld te krijgen van de landelijke situatie. Googelend in de categorie nieuwsberichten op trefwoorden Drank- en Horecawet komen de onderwerpen blurren (mengvormen), minderjarigen en paracommercie vaak voor, wijn schenken in wijnwinkels bijna niet. De enige gevallen naast die van Pandora’s Bottle die we tegenkomen zijn de Goudse wijnspeciaalzaak Smakelijk Drinken, die vanaf december 2016 moest stoppen met proeverijen, en een boete begin vorig jaar (2018) voor Wijnhuis Nº167 in Dordrecht.
Hoe nu verder?
Je kunt je met recht en reden afvragen welke belangen er worden gediend met het optreden tegen het laten proeven van wijn in een wijnwinkel. Alcoholmisbruik? Minderjarigen? Oneerlijke concurrentie voor de horeca? De schade is wél duidelijk. Met name voor kleine wijnwinkels met eigen import (die bestonden nog niet in 1964 toen de Drank- en Horecawet van kracht werd) is het laten proeven van wijn een onmisbaar onderdeel van de bedrijfsvoering. Volgens Merijn Bouw van Smakelijk Drinken zorgden zijn proeverijen voor 25% van de omzet.
Het aanpakken van wijncursussen lijkt geen reëel toekomstbeeld, aangezien die uiterst kleinschalig zijn, een educatieve functie hebben en bovendien in besloten kring plaatsvinden. Optreden tegen het in besloten kring zaken doen met klanten, zakelijk of particulier? Ondoenlijk en onverstandig. Het proeven in wijnwinkels ligt moeilijker omdat het zo zichtbaar is. Het mag zo zijn dat het erop lijkt dat er in de meeste steden niet tegen wordt opgetreden, dit is bepaald geen garantie dat het zo blijft.
De huidige situatie is onwenselijk omdat je als ondernemer moet weten waar je aan toe bent. Je kunt geen route plannen in de mist. Regels zijn regels, maar regels worden niet voor niets van tijd tot tijd aangepast. Deden we dat niet, dan stond er nu een guillotine op het dorpsplein.
Sarinah: “De landelijke tendens is wel een beetje anti-alcohol, dus een verruiming van de Drank- en Horecawet zie ik niet gauw gebeuren, evenmin het ontstaan van een officieus gedoogbeleid. Het wordt eerder alleen maar strenger.”
Grappig detail, tot slot: De gemeente Gouda overtrad zelf jarenlang de wet…
Samenvatting
- Wijn schenken en wijn laten proeven mag alleen met een horecavergunning.
- Dit geldt voor wijnwinkels, maar net zo goed voor wijndocenten en voor wijnhandelaren zonder fysieke winkel.
- Enige uitzondering: met een slijtersvergunning mag je klanten laten proeven als zij er zelf om vragen.
- Als wijnwinkelier kun je onder voorwaarden een horecavergunning krijgen voor een aparte proefruimte op een locatie met horecabestemming.
- In veel steden lijkt de controle geen prioriteit te hebben, maar als (startende) ondernemer weet je nooit precies waar je aan toe bent.